Tworzywa sztuczne – „czarna owca” współczesnego świata? Prawda czy fałsz?

Wiek XX i początek XXI niewątpliwe należą do okresu dynamicznego rozwoju produkcji tworzyw sztucznych. Po erze węgla i stali, żyjemy w erze „plastiku”. Niestety, ostatnimi laty tworzywa sztuczne nie mają dobrej prasy. Czy na pewno sobie zasłużyły na złą opinię?

Co jest powodem tak wielkiej popularności tworzyw sztucznych i jaki wpływ mają na środowisko?

Możemy wyróżnić trzy najważniejsze powody, dla których tworzywa sztuczne tak silnie zyskały na popularności:

1. Lekkość i możliwość łatwego formowania oraz obróbki.
2. Wytrzymałość i odporność na warunki atmosferyczne.
3. Niskie koszty wytworzenia.

Jak powyższe cechy przekładają się na środowisko naturalne (w porównaniu do stosowania bardziej tradycyjnych materiałów)?

Zastosowanie tworzyw sztucznych w motoryzacji 

Przykładem niech będzie zastosowanie tworzyw sztucznych w motoryzacji – duża część współczesnych samochodów wykorzystuje w/w materiały, co przekłada się na ich masę. Mimo, że samochody „tyją” z modelu na model, to ich przybieranie na wadze, m.in. dzięki tworzywom sztucznym takim jak np. ABS, jest mniejsze niż gdyby stosowano tradycyjne materiały. Średniej klasy samochód waży około 1300-1500 kg. Bez tworzyw sztucznych ważyłby zapewne około 200-300 kg więcej. Mniejsza masa, to mniejsza energia potrzebna do poruszania pojazdu, czyli niższe spalanie. Przyjmuje się, że średnio każde 100 kg dodatkowej masy pojazdu to wzrost spalania o 0,3-0,5 l na każde przejechane 100 km. Mnożąc powyższe dane przez liczbę samochodów na świecie oraz ilość pokonywanych przez nie kilometrów możemy dojść do wniosku, że tworzywa sztuczne  w bardzo znaczący sposób przyczyniają się do ograniczenia zużycia paliwa i emisji CO2.

Wytrzymałość i odporność tworzyw sztucznych na warunki atmosferyczne

Drugim przykładem pozytywnego wpływu tworzyw sztucznych na środowisko jest ich wytrzymałość i odporność na warunki atmosferyczne. Przykładem mogą być place zabaw, które jeszcze kilkanaście lat temu wykonywane były głównie ze stali i drewna. Utrzymanie tak wykonanych placów wiązało się z wysokimi kosztami generowanymi przez konieczność ich konserwacji oraz wymiany skorodowanych elementów. Dzisiejsze place zabaw zbudowane są głównie z tworzyw sztucznych (np. z tworzyw z polietylenu), które mogą bezpiecznie służyć przez wiele lat, nie wymagając dużych nakładów na ich konserwację. W fachowej prasie przyjmuje się, że tylko koszty związane z korozją (we wszystkich działach gospodarki) mogą stanowić do 8% PKB danego kraju. Stosowanie tworzyw sztucznych w znaczący sposób wpływa na ich obniżenie.

Niskie koszta produkcji tworzyw sztucznych

Niskie koszty wytworzenia są trzecim, głównym powodem szerokiego stosowania tworzyw sztucznych w gospodarce. Do ich produkcji używa się jedynie 4-6% całkowitego wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego. Opisywane materiały cechują się zdecydowanie niższą  energochłonnością wytworzenia w porównaniu z dotychczas powszechnie wykorzystywanymi szkłem, metalami, ceramiką, papierem. Co więcej, nawet ilość szkodliwych substancji odprowadzanych do środowiska w procesie produkcji tworzyw sztucznych jest znikoma. Przykładem niech będzie produkcja opakowań z folii PET  i ich odpowiedników ze szkła. Produkcja opakowań szklanych powoduje wielokrotnie większą emisję CO2 do atmosfery, niż tego samego opakowania z PET. Waga opakowania z PET stanowi mniej niż 10% wagi opakowania szklanego, co w znaczący sposób przekłada się na koszty transportu gotowych produktów i emisji CO2. Dodatkowo, folie PET są tworzywem w pełni podlegającym ponownemu przerobowi, co przekłada się na korzystny całkowity bilans ekologiczny.

Gdzie zatem tkwi problem z tworzywami sztucznymi?

Problemem pozostaje segregacja odpadów. Tworzywa sztuczne mogą być doskonałym surowcem do ponownego przerobu oraz nośnikiem energii. Zmiana naszych przyzwyczajeń, regulacji prawnych oraz opracowywanie nowych metod związanych z przetwarzaniem tworzyw sztucznych mogą spowodować, że uwolnimy się od powszechnego widoku plastików zalegających w środowisku naturalnym. Najlepszym przykładem jest Szwecja, która od lat 60. XX wieku wdrażała zintegrowany system przerobu odpadów i obecnie na składowiska stałe w tym kraju trafia jedynie 1% wprowadzanych do obiegu odpadów. 99% odpadów podlega recyklingowi lub jest zamieniana na energię elektryczną i cieplną.

Autor: Piotr Muszyński, Kierownik Obszaru Sprzedaży z oddziału Tuplex w Łodzi